Czym była Zbrodnia Katyńska?

Zbrodnia Katyńska jest dla Polaków jednym z najbardziej tragicznych symboli II wojny światowej. Przez wiele lat historia tych wydarzeń była zatajana i przekłamywana. Co wiemy dzisiaj na temat tej zbrodni?

Zbrodnia Katyńska – czym była?

Zbrodnia Katyńska to jeden z najbardziej tragicznych rozdziałów w historii Polski XX wieku. Aby zrozumieć jej istotę, należy zacząć od podstawowego pytania: co to zbrodnia katyńska, jaki był jej cel i dlaczego przez dekady prawda na jej temat była tak zawzięcie ukrywana.

Było to masowe, skrytobójcze wymordowanie blisko 22 tysięcy obywateli Rzeczypospolitej Polskiej wiosną 1940 roku, przez funkcjonariuszy sowieckiego Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD). Ofiarami byli polscy jeńcy wojenni, którzy dostali się do niewoli po agresji ZSRS na Polskę 17 września 1939 roku, a także więźniowie cywilni aresztowani na okupowanych przez Sowietów wschodnich terenach kraju.

Decyzja o mordzie i ofiary Zbrodni Katyńskiej

Wyjaśniając, czym była zbrodnia katyńska, należy podkreślić jej zaplanowany i systemowy charakter. Nie był to akt przypadkowej wojennej przemocy, lecz operacja eksterminacyjna usankcjonowana na najwyższym szczeblu władzy Związku Sowieckiego. Podstawą prawną zbrodni była tajna uchwała Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku, podpisana m.in. przez ówczesnego sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, Józefa Stalina.

Dokument ten nakazywał rozpatrzenie spraw polskich jeńców i więźniów w trybie specjalnym: „bez wzywania aresztowanych i bez przedstawiania zarzutów, decyzji o zakończeniu śledztwa i aktu oskarżenia”. Był to w istocie wyrok śmierci wydany zaocznie na tysiące ludzi, których uznano za „zatwardziałych, nierokujących poprawy wrogów władzy sowieckiej”.

Celem zbrodni była fizyczna eliminacja elity wojskowej i intelektualnej narodu polskiego. Wśród co najmniej 21 768 zamordowanych znajdowało się ponad 10 tysięcy oficerów Wojska Polskiego i Policji Państwowej. W warunkach II Rzeczypospolitej korpus oficerski, zwłaszcza rezerwy, tworzyli przedstawiciele inteligencji, kluczowi dla funkcjonowania państwa: lekarze, prawnicy, inżynierowie, nauczyciele akademiccy, urzędnicy i artyści.

Ich unicestwienie było częścią większego planu – miało pozbawić Polskę przywódców zdolnych do zorganizowania oporu i odbudowy niepodległego państwa. Kraj miał się dzięki temu stać łatwiejszy do kontrolowania przez Związek Radziecki. Wśród ofiar byli przedstawiciele różnych wyznań, w tym katolicy, prawosławni, żydzi i muzułmanie, co świadczy o ataku na całą, wielokulturową tkankę II RP.

Przebieg Zbrodni Katyńskiej

Analizując, na czym polegała zbrodnia katyńska, trzeba zwrócić uwagę na jej metodyczny i zorganizowany przebieg. Operacja eksterminacyjna trwała od kwietnia do maja 1940 roku i była przeprowadzana w ścisłej tajemnicy. Jeńcy z trzech obozów specjalnych NKWD – w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie – byli sukcesywnie wywożeni do tajnych miejsc kaźni. Tam, w lasach lub piwnicach lokalnych siedzib NKWD, byli mordowani w sposób seryjny, najczęściej strzałem w tył głowy.

Główne miejsca egzekucji i pochówku były bezpośrednio powiązane z obozami:

• Jeńcy z Kozielska zostali zamordowani w Lesie Katyńskim pod Smoleńskiem.
• Jeńcy ze Starobielska zginęli w wewnętrznym więzieniu NKWD w Charkowie, a ich ciała pogrzebano w podmiejskim lesie w Piatichatkach.
• Jeńcy z Ostaszkowa, głównie funkcjonariusze Policji Państwowej, zostali zamordowani w piwnicach siedziby NKWD w Kalininie (dziś Twer), a ich zwłoki zakopano w dołach śmierci we wsi Miednoje.

Oprócz jeńców wojennych, zamordowano również kilka tysięcy więźniów przetrzymywanych na terenach wschodnich II RP, których nazwiska znalazły się na tzw. ukraińskiej i białoruskiej liście katyńskiej. Miejsca ich pochówku do dziś nie są w pełni zidentyfikowane.

Dzisiejsza perspektywa

Ostatecznie, co to jest zbrodnia katyńska? To zbrodnia wojenna i zbrodnia przeciwko ludzkości, dokonana z premedytacją przez najwyższe władze Związku Sowieckiego i wykonana przez jego aparat terroru – NKWD.

Jej dopełnieniem było trwające blisko 50 lat „kłamstwo katyńskie”, czyli systematyczna kampania dezinformacyjna, w której Sowieci ukrywali niewygodną politycznie prawdę i obarczali Niemców odpowiedzialnością za ten mord. Kłamstwo to przez lata było również powtarzane przez komunistyczne władze Polski. Prawda o zbrodni została oficjalnie przyznana przez władze sowieckie dopiero 13 kwietnia 1990 roku, co położyło kres dekadom fałszu i przemilczeń.

Źródło: https://katyn.ipn.gov.pl/